دارالارشاد(شرشربولاغ)
نشود زمزمه خون شهیدان خاموش سوزعرفانی این نغمه زسازی دگر استدارالارشاد(شرشربولاغ)
نشود زمزمه خون شهیدان خاموش سوزعرفانی این نغمه زسازی دگر استحسین در نگاه غیر شیعه
مىنویسند زیبایى ، آدرس خانه خدا است و حسین یعنى زیبا که از حسن و زیبایى صادر مىشود . اگر زیبایى با آزادگى ممزوج شود، تندیسى جاودان خواهد ساخت که نظیرى براى آن نتوان یافت.
در این گلگشت مىخواهم درباره کسى بنویسم که به قول عقّاد، پیامبرش او را «سرور جوانان بهشتى» نامید؛او را به «پسر من» خطاب مىکرد و دربارهاش مىفرمود: «آیا نمىدانى که گریهاش مرا مىآزارد.»
عظمت واقعه عاشورا و قهرمانانش چنان است که بسیارى از متفکران جهان آن را ستوده، دربارهاش سخنان نغز گفتهاند.
به من ایراد نگیرید که مگه اندیشمندان ما کم بودند که از غیر شیعه مایه میگذاری؟!!
ولی حق بدهید به کسی که برای دانستن تفکر علمای غیر شیعه خودش را به آب وآتش بزند تا که شاید چیزی دستگیرش شود.و بهترین لحظه عمرش موقعی است که ببیندکسانی که نه ما را قبول دارند ونه مذهب مارا ونه رهبران ما را!!!! اما چنان به حسین(ع) احترام می کنند که انگار رهبر آنهاست وشاید هم در درون خودشان رهبر باشد.
پس می توانم این حق را به خودم بدهم که دوستان خود را نیز از گفتار دیگر ان نسبت به امام حسین(ع) آگاه سازم........
کاپیتان هانیبلت:
آن شب (شب عاشورا) هنگامى که آتش اردوها در اطراف او در بیابان برق مىزد، پیروان خویش را به اطراف خود جمع کرد و طى یک سخنرانى طولانى و قلب نواز با آنها سخن گفت و بیعت خود را از آنها برداشت؛ آنها را از اتفاقات صبح فردا آگاه کرد و فرمود: یقینا قتل عام انجام خواهد شد و کسانى که با من بمانند یقینا شهید خواهند شد . سپس عمل بسیار زیبایى انجام داد که نشانه آگاهى کامل او از ضعف بشرى و قدرت روح فداکارى وى و علامت قلب رئوف آن بزرگوار بود . تمام چراغهاى اردو را خاموش کرد و سپس به پیروان خود گفت: هر کس جرات و قلب ایستادگى و شهادت را در خود نمىبیند، در تاریکى به طور ناشناس و بدون خجلت برود. صبح روز عاشورا، در حالى که ابرهاى ارغوانى در آسمان شرق جمع مىشد، تمام یاران آن شب با ایمان دور امام را گرفتند و همگى آماده مرگ و شهادت بودند.
جرح جرداق (مسیحى):
فرق على (ع) با معاویه این است که اصحاب معاویه فریفته جاه و زر و زور، مقام و منصب بودند، ولى یاران امام على (ع) فریفته اخلاق و فضیلت و کرامت او شدند و نمونه آن در اصحاب فرزندانش پدیدار بود که وقتى یزید مردم را تشویق به قتل امام حسین (ع) و مامور به خونریزى مىکرد، یاران یزید مىگفتند: «کم تهب لنا؛ یعنى چقدر و چه مبلغ مىدهى تا او را بکشیم» اما انصار امام حسین (ع) به او مىگفتند: «یا حسین نموت معک؛ ما با تو هستیم و با تو مىمیریم .» از جمله حبیب این پیر حافظ قرآن به امام حسین (ع) در شب عاشورا گفت: اگر هفتاد بار کشته شویم، سوزانده شویم و پراکنده شویم و سپس جمع شویم و از نو زنده شویم، باز مىخواهیم در رکاب تو جنگ کنیم و کشته شویم .
ونستان (امریکایى):
تا وقتى مسلمانان مثلث جاودانهاى چون: قرآن که تلاوت شود و پیامهایش پیروى گردند، کعبهاى که قصد شود و ایجاد همدلى و وحدت کند و حسینى که یاد شود و از او الهام گرفته شود دارند، هیچ کس قدرت نفوذ و تسلط کامل بر آنها را نخواهد داشت.
عباس محمد عقاد (مصرى):
جنبش امام حسین (ع) و رفتن او از مکه به سوى کشور عراق حرکتى نیست که با سنجش حوادث امروز و با پیش آمدهاى روزانه معمولى به آسانى بتوان در آن قضاوت کرد؛ زیرا جنبش امام حسین (ع) یکى از بى نظیرترین جنبشهاى تاریخى است که تاکنون در زمینه دعوتهاى دینى و یا نهضتهاى سیاسى پدیدار شده است .
ماربین (آلمانى):
امام حسین بن على (ع) که از دختر محبوب پیامبر (ص) فاطمه (س) متولد شد، تنها کسى است که در چهارده قرن پیش دربرابر حکومت جور و ظلم قد علم کرد . . . موضوعى را که نمىتوان نادیده گرفت این است که حسین (ع) اول شخص سیاستمدارى بود که تا به امروز احدى چنین سیاست مؤثرى اختیار ننموده است . حسین (ع) به شعار همیشگى خود مىگفت: من در راه حق و حقیقت کشته مىشوم و دست به ناحق نخواهم داد.
علامه علائلى، (نویسنده مصرى):
تاریخ هر ملتى واقعا تاریخ بزرگان آن است . پس هر ملتى که رجال بزرگ ندارد تاریخ سترگ ندارد یا اصلا تاریخش شایسته نگارش نیست؛ و ما چون حسین (ع) را میان رجال تاریخ داریم نه تنها بزرگوارى را مانند رجال تاریخى دیگر در نظر داریم، بلکه بزرگترین رجال تاریخ است که همه را کوچک کرده و شخصیت خود را سرمقاله همه آنان پدید آورده و این عجیب نیست؛ زیرا همه مردان عالم را که تاریخ شناخته، عمر خود را در تحصیل مجد و بزرگوارى زمین صرف کردهاند؛ ولى حسین (ع) مجد آسمان را طلبید و جان خود را فداى آن کرد.
دکتر طه حسین (مصرى):
ابن زیاد چنان مىپنداشت که با کشتن حسین (ع) فتنه را ریشه کن و شیعه را نومید خواهد ساخت و به این ترتیب آنان را وادار خواهد کرد که دست از آرزوها بشویند و به آنچه ناچار باید به آن گردن نهند سرفرود آورند . ابن زیاد فتنه را گداخته تر کرد و کار بد او کارهاى بد دیگرى را سبب شد و خونهاى ریخته شده و شکنجههایى که به کودکان و زنان داده شد همه بر خلاف آن چه ابن زیاد مىخواست نتیجه به بار آورد.
ابن ابى الحدید معتزلى (شارح معروف نهج البلاغه) مىنویسد:
سرور مردانى که داراى حس امتناع بودند، آن کسى که حمیت به مردم آموخت و به آنان فهماند که زیر سایه شمشیر مردن از پستى و مذلت بهتر است، حسین بن على (ع) است . به او و یارانش پیشنهاد امان شد، ولیکن نپذیرفت و زیر بار ذلت نرفت و فرمود: آگاه باشید که ناکس فرومایهاى به من اتمام حجت فرستاده و مرا میان کشته شدن و تسلیم شدن مخیر ساخته، لیکن ذلت از حضرت من دور است . نه خدا راضى است که من ذلیل شوم نه پیامبرش و نه مردان با ایمان دنیا و نه آن دامن پاکى که مرا پرورش داده و نه آن روح با مناعت که من دارم . من هرگز طاعت لئیمان را بر کشته شدن به شرافت ترجیح نخواهم داد
عقاید مختلف درباره علت قیام امام حسین علیه السلام
1- یکی اینکه بگوئیم قیام امام حسین علیه السلام یک قیام عادی و معمولی بود و العیاذ بالله برای هدف شخصی و منفعت شخصی بود. این تفسیری است که نه یک نفر مسلمان به آن راضی می‌شود و نه واقعیات و مسلمات تاریخ آن را تصدیق می‌کند.
2- تفسیر دوم همان است که در ذهن بسیاری از عوام الناس وارد شده که امام حسین کشته شد و شهید شد برای اینکه گناه امت بخشیده شود. شهادت آن حضرت به عنوان کفاره گناهان امت واقع شد، نظیر همان عقیدهای که مسیحیان درباره حضرت عیسی علیه السلام پیدا کردند که عیسی به دار رفت برای اینکه فدای گناهان امت بشود. یعنی گناه اثر دارد و در آخرت دامنگیر انسان می‌شود، امام حسین شهید شد که اثر گناهان را در قیامت خنثی کند و به مردم از این جهت آزادی بدهد.
در حقیقت مطابق این عقیده باید گفت امام حسین علیه السلام دید که یزیدها و ابن زیادها و شمر و سنانها هستند اما عدهشان کم است، خواست کاری بکند که بر عده اینها افزوده شود، خواست مکتبی بسازد که از اینها بعدا زیادتر پیدا شوند، مکتب یزید سازی و ابن زیاد سازی ایجاد کرد.
این طرز فکر و این طرز تفسیر بسیار خطرناک است.
برای بیاثر کردن قیام امام حسین و برای مبارزه با هدف امام حسین و برای بیاثر کردن و از بین بردن حکمت دستورهائی که برای عزاداری امام حسین رسیده هیچ چیزی به اندازه این طرز فکر و این طرز تفسیر مؤثر نیست. باور کنید که یکی از علل _گفتم یکی از علل چون علل دیگر هم در کار هست که جنبه قومی و نژادی دارد_ که ما مردم ایران را این مقدار در عمل لا قید و لا ابالی کرده این است که فلسفه قیام امام حسین برای ما کج تفسیر شده، طوری تفسیر کردهاند که نتیجهاش همین است که میبینیم.
به قول جناب زید بن علی درباره "مرجئه" (مرجئه طایفهای بودند که معتقد بودند ایمان و اعتقاد کافی است، عمل در سعادت انسان تأثیر ندارد، اگر عقیده درست باشد خداوند از عمل هر اندازه بد باشد میگذرد) هؤلاء اطمعوا الفساق فی عفو الله یعنی اینها کاری کردند که فساق در فسق خود به طمع عفو خدا جری شدند.
این عقیده مرجئه بود در آنوقت. و در آنوقت عقیده شیعه در نقطه مقابل عقیده مرجئه بود، اما امروز شیعه همان را می‌گوید که در قدیم مرجئه میگفتند. عقیده شیعه همان بود که نص قرآن کریم است:
« الذین آمنوا و عملوا الصالحات»
ترجمه: ...آنها که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند.
هم ایمان لازم است و هم عمل صالح.
3- تفسیر سوم این است که اوضاع و احوالی در جهان اسلام پیش آمده بود و به جائی رسیده بود که امام حسین علیه السلام وظیفه خودش را این میدانست که باید قیام کند، حفظ اسلام را در قیام خود میدانست. قیام او قیام در راه حق و حقیقت بود. اختلاف و نزاع او با خلیفه وقت بر سر این نبود که تو نباشی و من باشم، آن کاری که تو میکنی نکن بگذار من بکنم، اختلافی بود اصولی و اساسی.
اگر کس دیگری هم به جای یزید بود و همان روش و کارها را میداشت باز امام حسین قیام میکرد، خواه اینکه با شخص امام حسین خوشرفتاری میکرد یا بد رفتاری.
یزید و اعوان و انصارش هم اگر امام حسین متعرض کارهای آنها نمیشد و روی کارهای آنها صحه میگذاشت حاضر بودند همه جور مساعدت را با امام حسین بکنند، هر جا را میخواست به او میدادند، اگر میگفت حکومت حجاز و یمن را به من بدهید، حکومت عراق را به من بدهید، حکومت خراسان را به من بدهید میدادند، اگر اختیار مطلق هم در حکومتها میخواست و میگفت به اختیار خودم هر چه پول وصول شد و دلم خواست بفرستم و میفرستم و هر چه دلم خواست خرج میکنم کسی متعرض من نشود، باز آنها حاضر بودند.
جنگ حسین جنگ مسلکی و عقیدهای بود، پای عقیده در کار بود، جنگ حق و باطل بود. در جنگ حق و باطل دیگر حسین از آن جهت که شخص معین است تأثیر ندارد. خود امام حسین با دو کلمه مطلب را تمام کرد. در یکی از خطبههای بین راه به اصحاب خودش میفرماید (ظاهرا در وقتی است که حر و اصحابش رسیده بودند و بنابراین همه را مخاطب قرار داد):
«الا ترون ان الحق لا یعمل به، و الباطل لا یتناهی عنه، لیرغب المؤمن فی لقاء الله محقا» (تحف العقول، ص 245)
''ترجمه:آیا نمیبینید که به حق رفتار نمیشود و از باطل جلوگیری نمیشود؟ پس مؤمن در یک چنین اوضاعی باید تن بدهد به شهادت در راه خدا.''
نفرمود لیرغب الامام وظیفه امام این است در این موقع آماده شهادت شود. نفرمود لیرغب الحسین وظیفه شخص حسین اینست که آماده شهادت گردد.
بلکه فرمود: «لیرغب المؤمن» وظیفه هر مؤمن در یک چنین اوضاع و احوالی اینست که مرگ را بر زندگی ترجیح دهد. یک مسلمان از آن جهت که مسلمان است هر وقت که ببیند به حق رفتار نمیشود و جلو باطل گرفته نمیشود وظیفهاش اینست که قیام کند و آماده شهادت گردد.
این سه جور تفسیر؛ یکی آن تفسیری که یک دشمن حسین باید تفسیر بکند. یکی تفسیری که خود حسین تفسیر کرده است که قیام او در راه حق بود. یکی هم تفسیری که دوستان نادانش کردند و از تفسیر دشمنانش خیلی خطرناکتر و گمراه کنتر و دورتر است از روح حسین بن علی
عبادتی که بر باد است!
چه بسا عبادتهایی که بی هدفند، نه خود حرکتی دارند و نه در صراطی مستقیم حرکت می کنند، جز خستگی جسمانی ثمری و اثری ندارند. عبادتهایی که از عبودیت سرچشمه نگرفته اند اینگونه اند، عبادت منهای عبودیت به اسکناسی می ماند که بدون پشتوانه است، چنین عبادتی هر چقدر هم که بسیار باشد، بی ارزش است.
شرح بیشتر این ماجرا از زبان عالم فرزانه، استادصفایی حایری شنیدنی است:
"رِندى می خواست مرا نقد بزند و بشناسد، اما آنقدر ناشیانه که من هم فهمیده بودم و خودش هم فهمیده بود که من فهمیده ام، ولى به روى خود نمى آورد و با غرور مى گفت که: من با خیلى ها گفت وگو کرد ه ام و از خیلى ها پرسیده ام که براى رسیدن به کمال از چه راهى باید رفت. بعضى ها مرا به ریاضت دعوت کرده اند و به تمرکز و خلوت دستور داد ه اند. بعضى به عبادت و ذکر و نماز و مستحبات. بعضى به خدمت به خلق و محبت و ایثار.
ببین این نماز، این ذکر، این ریاضت و این خدمت و یا این شهادت و جهاد، امرى و تکلیفى به آن رسیده است، پس تمامى اینها ارزش دارد و پذیرفته است و یا امرى به آنها نرسیده است، پس تمامیشان بر باد...بعضى ها به جهاد و شهادت. تو چه مى گویى؟ تو کدام راه را انتخاب مى کنى.
پیدا بود که من هر کدام از اینها را انتخاب کردم او به مقصود رسیده بود و من را در جوالى کرده بود و به چوب بسته بود.
من خندیدم و نگاهش کردم، بی تاب بود و تحمل نگاه را نداشت. مثل بچه ها اصرار مى کرد که بگو عبادت یا...
گفتم هیچکدام. نه عبادت، نه ریاضت، نه خدمت و نه شهادت...
تعجب کرد و دید که شکار از دستش پرید. او خیال مى کرد که راهها را بسته و مرا به تور انداخته و از زبان خودم شناساییم کرده است. او حساب مى کرد که اگر جوابش را ندهم، باز جوابش را گرفته است، اما حساب این یکى را نکرده بود و جا خورد.
گفتم نه شهادت، نه ریاضت، نه خدمت و نه عبادت، بل عبودیت، بل اطاعت.
از تو تنها عمل نمى خواهند. عمل اسکناس است که ارزش ندارد. ارزش آن وابسته به پشتوانه ى آن است. مهم عبادت نیست، مهم عبودیت است.
ببین این نماز، این ذکر، این ریاضت و این خدمت و یا این شهادت و جهاد، امرى و تکلیفى به آن رسیده است، پس تمامى اینها ارزش دارد و پذیرفته است و یا امرى به آنها نرسیده است، پس تمامیشان بر باد...
صراط مستقیم، راه نزدیک، راه میان بر، همین عبودیت و اطاعت است، نه عبادت، نه ریاضت، نه خدمت به خلق و نه شهادت. شهادتى که از امر او الهام نگیرد و خدمتى که از او مایه نگیرد و ریاضتى که از او نباشد و عبادتى که نشان او را نداشته باشد، بر باد است . کُلُّ اَمرٍ ذى بالٍ لَم یبدأ بِبِسم اللَّه فَهواَبتَر . آنچه نشان او را بر خود ندارد، دم بریده است، ناقص است، بى ارزش است . آنچه از او نشان گرفت، معنى دارد، حتى اگر جمع کردن پشکل ها و پاک کردن بینى یتیمى باشد.
بیچارگى ما در این است که می خواهیم از استدلال و اشراق و عرفان و شریعت و طریقت به او برسیم . اینها ما را جز به خودشان نمى رسانند. و این است که پس از یک عمر، جز خستگى، جز غرور، جز نخوت و نمایش، حاصلى نداریم.
هنگامیکه به کشف و شهودىمی رسیم، به تسخیر و قدرتى مى رسیم، به صنعت و دانشى مى رسیم، آنچنانیم که نگو، و خیال مى کنیم که رسید ه ایم و به حق راه یافته ایم، در حالى که نه فقه و اصول، نه تفسیر و نه کلام، نه حکمت و نه اشراق و نه عرفان و سلوک، هیچکدام ما را نمى رسانند. آنچه ما را مى رساند عبودیت است و اطاعت است.
اطاعت هم امر می خواهد، تا دستورى نباشد، امتثالى نیست، اطاعتى نیست.
امر او هم از میان کارها به آن کارى تعلق می گیرد که مهم ترین است.
در هر لحظه بیش از یک امر نیست و این امر به آن کارى تعلق گرفته که اهمیت بیشترى دارد...
ما به جاى اینکه نقش خودمان را عوض کنیم و از بازیگر ى ها دست بکشیم، بازیچه ها را عوض مى کنیم و شغل ها را تغییر مى دهیم همین که در یک مرحله از یک کار وازده مى شویم، دنبال کارى تاز ه تر و متنو عتر مى رویم و خیال مى کنیم که آزاد شد ه ایم، در حالى که شغل ها عوض شد ه اند. و این است که پس از مدتى دوباره خستگى است و وازدگى. گاهى دنبال فقه هستیم و گاهى دنبال حکمت و گاهى دنبال عرفان و هر لحظه به شکلى در مى آییم، ولى آرام نمى گیریم و نمى رسیم. بى ظرفیت و خسته و متحیر و خائف و محزون هستیم و نشان مى دهیم که هنوز درمرحله ى ایمان هم شکل نگرفته ایم.
اگر به جاى این همه، بیاییم کارهایى که امکانش را داریم بررسى کنیم و از این میان بهترینش و مهمترینش را انتخاب کنیم، راحت مى شویم و همانطور که گفتیم در گرو اینکه به کارمان هم علاقمند باشیم، نخواهیم بود، ازاین سطح بیرون مى آییم و با ذوق و طبعمان حرکت نمى کنیم.
و کسى که در این کلاس می نشیند دیگر شغل ثابثى نخواهد داشت، که تا آخر عمر چنان خو اهم کرد و کجا خواهم بود، که هر لحظه، همراه تحول ها، تکلیف تازه اى پیش مى آید. آنچه ثابت و پا برجاست، نقش ماست، که عبودیت است و اطاعت، این است که اصالت دارد، نه عبادت نه خدمت، نه ریاضت و نه شهادت.
با این دید دیگر در گرو موقعیت ها نخواهیم بود، که اگر با فلانى باشیم بهتر خواهم بود. اگر با فلانى ازدواج کنم،
به من رشد مى دهد و از این حر ف ها... چون هیچ کسى نمى تواند به تو رشد بدهد . این تو هستى که در هرموقعیتى مى توانى رشد کنى و یا خسارت ببینى.
گیرم تو در کنار رسول باشى و یا همراه فاطمه، این درست که اینجا زمینه بهتر است، ولى این هم هست که تکلیف بیشترى از تو مى خواهند. در هر حال این زمینه ها مهم نیستند، وضعیتى که تو مى گیرى و اطاعتى که توخواهى داشت، تو را بالا مى برد و یا پایین مى آورد. البته این حرف ها بر ما که با چیزهاى دیگر مأنوس بودیم، سنگینى مى کند. ما دوست داریم با فلانى باشیم و در فلان جا زندگى کنیم و اسمش را هم مى گذاریم خدا و رشد، غافل از آنکه رشد ما در گرو همین اطاعت و تقوى، همین عبودیت است؛ یعنى اینکه در هر موقعیتى تکلیفمان را بیاوریم و اسیر موقعیت هاى خوب و یا بد نباشیم، که رسول مى گفت: ما اَدرى ما یفْعلُ بى ولابِکُم انْ أَتَّبِع الاَّ ما یوحى الَى(1)
من چه مى دانم براى من و یا براى شما چه پیش مى آید، با ما چه مى کنند. من از مرزم، من از وحیم وتکلیفم تجاوز نمى کنم. این نقش ثابتى است که در کنار حادثه هاى متغیر به تو امن و تسلط مى دهد و راه نز دیک، صراط مستقیم تا رشد انسان، همین توحید، همین عبودیت، همین اطاعت و اتّباع رسول است . هر کسى هر چه مى خواهد بگوید، که ما از راه نزدیک به حق مى رسانیم، یا چه ها مى کنیم و چه ها نمى کنیم. گُوشَت از این حرف ها پر باشد. این قرآن است که راه نزدیک را نشان مى دهد و صراط مستقیم را معین مى کنید.
أَن اعبد ونى هذا صراطٌ مستَقیم (2)
إِنَّنی هدینى ربى إلى صراط مستَقیم دیناً قَیماً ملَّةَ إِبراهیم حنیفاً و ما کانَ منَ الْمشْرکین (3)
اتَّبِعونى هذا صراطٌ مستَقیم (4)
این آیه ها و تمامى آیه هاى تقوا، از این صراط مستقیم حکایت مى کند، چون تقوى همین اطاعت است، همین اتباع
و اقتداى به رسول است.
همین طور که دیدى عبادت را از عبودیت جدا کردیم چه بسیار عبادت هایى که خودشان ویل و عذاب انسان است. هنگامى که نماز همراه امر نباشد و تکلیف تو کار دیگرى باشد، این عبادت ارزشى ندارد و عبودیت نیست.
عبادتى عبودیت است که با اطاعت اللَّه همراه باشد و از امر او الهام گرفته باشد (5)
و این صراط مستقیم و راه نزدیک است که تو را پیش مى برد، نه فقه و نه اصول و نه حکمت و عرفان و نه ریاضت و شهادت.
آنجا که تکلیف دارم تا جلوگیر دشمن ها باشم، اگر به کارى دیگر روى بیاوریم خریدار ندارد.
آنجا که آد مها دارند مى پوسند و از درون پوک مى شوند، اگر به خلوتى و کنجى پناهنده شده باشم، این ارزشى ندارد و حتى من در همان خلوتم محاصره مى شوم و در خانه ام از پاى مى افتم. اگر به سوى گندها هجوم نیاورى، ناچار محاصره مى شوى. اگر براى درگیرى آماده نشوى، ضربه مى بینى . آنها که نیازهاشان را تأمین نکرد ه اند، مجبورند که امتیاز بدهند و این است تکلیف تو، که زمینه ها را فراهم کنى و از خلوت فارغت بیرون بیایى و مهره هایت را بسازى.
آنجا که تکلیف تو ساختن و سوختن است، ساختن مهر ه هایى و سوختن دشمن هایى، اگر به تظاهر بپردازى وشعار دهى و یا سینه ات را جلوى گلوله بگیرى، خریدارى ندارى.
این على است که تمام وجودش سوز مرگ است و على عبد است و عبودیت او صراط مستقیم است . و اگرمى بینى که صراط مستقیم به على تفسیر مى شود از همینجاست که یک قدم از مرز بیرون نمى گذارد و آنجا که شور شمشیر دارد، بیل به دست مى گیرد و نخلستان ها را آباد مى کند. و چه احمق است کسى که سوز على را ببیند و اورا به ترس و خودخواهى متهم کند، که مرگ براى این رو ح هاى بزرگتر از هستى، جرعه ى گوارایى بیش نیست،
ولى همین جرعه را محروم مى شوند.
من چه مى دانم براى من و یا براى شما چه پیش مى آید، با ما چه مى کنند. من از مرزم، من از وحیم وتکلیفم تجاوز نمى کنم. این نقش ثابتى است که در کنار حادثه هاى متغیر به تو امن و تسلط مى دهد و راه نز دیک، صراط مستقیم تا رشد انسان، همین توحید، همین عبودیت، همین اطاعت و اتّباع رسول است .
مرگ براى اینها ولادت است و آزادى از زندان، ولى محکوم می شوند.
مادام که به عبودیت نرسیم و همچون مرده پیش دست غسال نباشیم و پیش از مرگمان نمیریم، به جایى نرسیده ایم، هر چند که به شهادت و عرفان و یا فقه و اصول و تسخیرها و تسلطها رسیده باشیم.
مرده از خودش حرکتى ندارد، به انداز هاى که بجنبانیش مى جنبد.
عبد دیگر از خودش حرکتى ندارد، آنجا که امر هست و به همان مقدار که امر هست شور و جنبش و حرکت خواهد داشت و همین است که رسول نباید، بر آنها که حرفش را نمى شنوند از روى حسرت و عاطفه جان بدهد (6)
مگر رسول نسبت به خلق، از خدا مهربا نتر است، پس به همان اندازه باید بسوزد که خدا او را مى سوزاند و گرم مى کند و این است که استقامت رسول باید مطابق مأموریتش باشد. به او مى گویند: إِستَقم کَما أُمرْت، نمى گویند: إِستَقم فیما أُمرْت.
تو همانطور که دستور دارى پایدارى کن . پایدارى تو باید به اندازه مأموریت تو باشد، نه بیشتر نه کمتر، که هر دو طرف، خروج از مرز عبودیت است و اسارت هوس هاى نهفته و پنهان.
این است که رسول می فرماید: سوره ى هود مرا پیر کرد، چون تنها استقامت را نمى خواهند، که استقامت باید به اندازه ى مأموریت و مطابق دستور باشد. تنها حرکت را نمى خواهند، حرکتى را مى خواهند که کنترل شده باشد و مهار باشد. عبادت را نمى خواهند که عبودیت را خواستارند. عبد مى خواهند، نه آزاد، که عبد آزاد ه اى است که شکل گرفته، رها شده اى است مهار شده و جهت یافته. و این وجود ارزش دارد و کار ساز است و حرکت و نور مى آفریند. بخارهاى هرز، خرابى مى آفرینند، مگر هنگامى که مهار شوند و توربین ها را بچرخانند و حرکت و نور بسازند.
پی نوشت ها
1- احقاف، 9
2- یس، 61
3- انعام، 161
4- زخرف، 61
5- آنجا که کلمه ى عبد همراه مفعولش باشد مثل اعبدوا اللَّه، عبد ربه، مفهوم عبودیت را دارد.
6- فلا تذهب نفسک علیهم حسرات. فاطر، 8
منبع:
صفایی حایری، علی، دیداری تازه با قرآن
تشت‌گذاری،سنت عزاداران حسینی اردبیل
در فضای داخلی مساجد شهر اردبیل سکوهایی وجود دارد که روی آنها تشت‌های بزرگ مسی و برنجی گذاشته می‌شود.
این تشت‌ها که نزد عزاداران حسینی اردبیل از حرمت خاصی برخوردار هستند، در طول سال روی جایگاه ویژه‌شان می‌مانند تا سه روز مانده به آغاز ماه محرم در آیینی که خاص عزاداری شهر اردبیل است و به آن «تشت‌گذاری» گفته می‌شود، مورد استفاده قرار گیرند.شهر اردبیل از دوران قدیم تا چندی پیش، صاحب شش محلهء اصلی بوده که اهالی شهر با تعبیر «محلات ششگانه» از آن یاد می‌کنند. هر محلهء اصلی یا بزرگ نیز شامل کوچه‌ها و مساجد کوچک‌تری بوده که در زبان محلی به آن «خولا» (شاخه) گفته می‌شود. عزاداری ماه محرم در اردبیل از دیرباز توسط همین محلات ششگانه و شاخه‌های آنها انجام می‌گرفته و اکنون نیز به همان ترتیب کهن، توسط محلات ششگانه و محلات تابع آنها سامان می‌یابد.
بیوک جامعی، پژوهشگر تاریخ اردبیل و عضو هیات امنای محلات ششگانهء شهر ضمن اشاره به این نکته که آیین تشت‌گذاری به مناسبت آغاز روزهای عزاداری شهدای کربلا، فقط در شهر اردبیل دارای سابقهء تاریخی است، در مورد این مراسم به خبرنگار «سرمایه» می‌گوید: «مراسم تشت‌گذاری از روز 27 ذیحجه تا اول ماه محرم، یعنی در فاصلهء سه روز در نزدیک به 200 مسجد اردبیل برگزار می‌شود. اولین تشت‌گذاری رسمی شهر روز 27ذیحجه، پس از نماز مغرب در مسجد جامع شهر صورت می‌گیرد و سپس طی روزهای باقیمانده تا آغاز ماه محرم، بقیهء محله‌ها هم اقدام به برگزاری این مراسم می‌کنند.»
جامعی نحوهء تشت‌گذاری مسجد جامع اردبیل را اینگونه شرح می‌دهد: «تشت‌گذاری مسجد جامع شهر توسط عزاداران حسینی محلهء «طوی» (یکی از محله‌های ششگانهء شهر) مدیریت می‌شود. چند روز مانده به 27 ذیحجه تعدادی از زنان محلهء طوی اقدام به نظافت مسجد جامع و شست‌وشوی تشت‌ها می‌کنند و سپس تشت‌ها را در گوشه‌ای از مسجد قرار می‌دهند. در مسجد جامع اردبیل به نشان شش محلهء اصلی شهر، شش تشت آب وجود دارد. در روز تشت‌گذاری مسجد جامع، علاوه بر عزاداران محلهء طوی و توابع آن، ریش سفیدها یا روسای و هیات امنای پنج محلهء دیگر نیز حضور می‌یابند. بعد از عزاداری حسینیان محلهء طوی و محله‌های تابع آن، تشت هر محله توسط نمایندهء همان محله، با کمک جوانان و در میان غلغله و ازدحام جمعیت به دوش گرفته می‌شود و روی سکویی که برای تشت‌ها در مسجد ساخته شده، قرار می‌گیرد. بعد از قرار گرفتن آخرین تشت روی سکوی مورد نظر، عزاداران حسینی کوزه‌های آب را بر دوش می‌گیرند و میان ازدحام عزاداران، آب آنها را درون تشت‌ها خالی می‌کنند. عزاداران اردبیلی علاوه بر آنکه برای رفع تشنگی در طول 10 روز عزاداری از آب تشت‌ها می‌نوشند، به شفابخش بودن این آب نیز عقیده دارند و آن را به عنوان تبرک به خانه‌ها می‌برند تا بیماران‌شان هم از آن آب بنوشند البته با کم شدن آب باز هم آب تازه در تشت‌ها ریخته می‌شود که دیگر برای ریختن آب تازه شرایط خاصی وجود ندارد. روشن کردن شمع و خواندن دعای «فاتحه» نیز که دعای خاص آیین تشت‌گذاری است از دیگر برنامه‌های سنت تشت‌گذاری اردبیل به حساب می‌آید.»
عضو هیات امنای محلهء طوی تفاوت تشت‌گذاری مسجد جامع با سایر محله‌ها و مساجد شهر را این‌طور بیان می‌کند: «فقط در تشت‌گذاری مسجد جامع است که شش تشت به نشان شش محله گذاشته می‌شود و ریش سفیدان پنج محلهء اصلی دیگر نیز حضور می‌یابند. در تشت‌گذاری مساجد دیگر فقط عزاداران یک محله یا یک مسجد به نشان همدلی حضور می‌یابند و تعداد تشت‌ها هم ثابت نیست. در هر حال باید گفت باشکوه ترین آیین تشت‌گذاری متعلق به مسجد جامع شهر است.»
نویسندهء کتاب «آثار و ابنیهء تاریخی اردبیل» در مورد سابقهء تاریخی آیین تشت‌گذاری در اردبیل با اشاره به این نکته که سند تاریخی دقیقی در این خصوص به دست نیامده، می‌گوید: «بر اساس متن کامل و قدیمی دعای تشت‌گذاری که به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده و نویسنده در آن به بزرگداشت سلاطین صفوی نیز پرداخته، می‌توان حدس زد آیین تشت‌گذاری ریشه در عصر صفویه داشته باشد اما آنچه مسلم می‌دانیم این است که در دورهء قاجاریه تشت‌گذاری در مسجد جامع اردبیل برگزار می‌شده البته در آن مقطع برای ریختن آب به درون تشت‌ها از مشک استفاده می‌کردند که اکنون مشک‌ها جای خود را به کوزه‌های آب داده‌اند.»
جامعی در ادامه به نکتهء دیگری نیز اشاره دارد: «تشت‌گذاری در عصر قاجاریه فقط در مسجد جامع اردبیل برگزار می‌شد و سپس سایر محلات اصلی شهر نیز نسبت به انجام این مراسم اقدام کردند چنان‌که اکنون در 200 مسجد شهر اردبیل مراسم تشت‌گذاری برگزار می‌شود. علاوه بر این در سه دههء اخیر برگزاری مراسم تشت‌گذاری به سایر شهرهای استان اردبیل و بیشتر شهرهای استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و چند شهر دیگر نیز تسری یافته. همچنین اردبیلی‌های مقیم تهران هم در آستانهء آغاز ماه محرم اقدام به برپایی آیین تشت‌گذاری می‌کنند. در هر حال تا جایی که می‌دانیم قدیمی ترین آیین تشت‌گذاری در مسجد جامع اردبیل و روز 27 ذی الحجه انجام شده است.»
تشت‌گذاری نشانه چیست
جامعی درخصوص تشت‌گذاری و علل انجام این کار چند احتمال را مطرح می‌کند. بنا به گفتهء وی تشت‌گذاری از یک طرف اهمیت مسالهء آب را نشان می‌دهد چراکه آب برای ساکنان منطقه همواره دارای اهمیتی فوق العاده بوده:«ایران کشوری نیمه خشک است و عراق و عربستان نیز کشورهایی خشک به حساب می‌آیند. پس به خودی خود آب برای ساکنان این مناطق مسالهء مهمی است. از طرف دیگر آب در حادثهء کربلا جایگاه ویژه‌ای دارد. براساس مدارک تاریخی احتمال می‌رود حسین بن علی، امام سوم شیعیان در شهریور ماه که به «خرماپزان» معروف است، مکه را به قصد عراق ترک کرده باشد. بر اساس روایت‌های تاریخی پیش از رسیدن حسین بن علی و یاران و اهل بیتش به کربلا، «حر» برای بار نخست در منطقه‌ای به اسم «زباله» راه را بر امام سوم شیعیان بسته و حرکت کاروان وی را متوقف می‌سازد. حسین‌بن علی همانجا، به‌رغم کمبود آب، دستور می‌دهد تشت‌هایی که همراه کاروان بوده را زمین بگذارند و آب مشک‌ها را درون تشت‌ها خالی کنند تا هم یاران خودش و هم سربازان حر از آن آب بنوشند و هر دو طرف، چارپایان‌شان را نیز سیراب سازند. این اتفاق هم می‌تواند یکی از دلایل ایجاد مراسم تشت‌گذاری محسوب شود. علاوه بر این اهمیت آب در روزهای تاسوعا و عاشورا هم بر کسی پوشیده نیست.»
اما بنا به اظهارات جامعی نیاز عزاداران حسینی به نوشیدن آب نیز مقولهء دیگری است که در بررسی ریشه‌های تشت‌گذاری نباید نسبت به آن بی توجه بود; چنانچه در قدیم که آب آشامیدنی را از چاه‌های سنگی مجاور شهر اردبیل کشیده و با گاری به شهر می‌آوردند، آب موجود در تشت‌ها که مدام نیز پر می‌شد، می‌توانست نیاز عزاداران به آب آشامیدنی را تامین کند. پژوهشگر تاریخ اردبیل در نهایت، بزرگداشت آب به یاد حرکت عاشورا را یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد آیین تشت‌گذاری عنوان کرده و تشت‌گذاری را رسمی‌ترین استقبال اردبیلی‌ها از روزهای عزاداری امام سوم شیعیان می‌داند. این مدرس دانشگاه همچنین به جایگاه اردبیل در عصر صفویه اشاره کرده و به سبب وجود مرقد شیخ صفی‌الدین، جد ششم شاه اسماعیل در این شهر، اردبیل را بعد از قم و مشهد به عنوان سومین شهر زیارتی ایران در عصر صفوی معرفی می‌کند. بنا به گفتهء وی تشکیل حکومت صفویه را باید اوج تجلی فرهنگ تشیع دانست و به دلیل اینکه شهر اردبیل خاستگاه صفویه به حساب می‌آمده، اردبیل صاحب سابقه‌ای عمیق در مقولهء عزاداری برای شهدای کربلا شده است