پرسش : فلسفه سیاه پوشی در ایام عزاداری چیست؟
رنگ سیاه از جهات گوناگون, آثار و خواص مختلف دارد و به اعتبار هر یک از این
خواص در موردیامواردی خاص فرد یا گروهی مخصوص برای منظور ویژه خویش
از آن بهره می گیرند.رنگ سیاه از جهتی رنگ پوشش است یعنی رنگ تیره,سبب
استتار و اختفا می گردد وگاه برای چنین امری به کار گرفته می شود.
رنگ سیاه از جهت دیگر, رنگ هیبت و تشخص است و از این رو, لباس رسمی
شخصیتها,نوعاً سیاه یاسرمه ای سیر است و در نقلهای تاریخی,موارد فراوانی
را میتوان یافت که برای نشان دادن هیبت و تشخص فرد,گروه,حکومت یا مسئله
ای از این رنگ استفاده میشده است.یکی دیگر از خواص وآثار رنگ سیاه,آن
است که این رنگ به صورت طبیعی رنگی حزن آور و دلگیر است و مناسب عزا و
ماتم.از این رو بسیاری از مردم جهان از این رنگ برای اظهار غم و اندوه از مرگ
دوستان و عزیزان استفاده می کنند.
اما باید توجه داشت که انتخاب رنگ سیاه در ایام سوگواری علاوه بر نکته فوق
(علت منطقی) علتی عاطفی هم دارند و آن عبارت است از این حقیقت که کسی
که در ماتم عزیزان خویش, جامه ی سیاه می پوشد و در و دیوار را سیاهپوش می
کند, بااین عمل می خواهد بگوید و بفهماند که : « تو مایه ی روشنی چشم من و
در حکم فروغ دیدگان من بودی و دفن پیکر تو در دل خاک بسان افول ماه و خورشید
در چاه مغرب, سینه حیات و زندگی را در چشمم تیره و تار ساخته و زمین و زمان
را در سیاهی و ظلمت فرو برد.
فریاد برآورد:
« ای پدر تو رفتی و با رفتن تو , دنیا روشنی های خویش را از ما برگرفت و نعمت
و خوشی اش را از ما دریغ کرد. جهان به حسن و جمال تو روشن و درخشان بود.
اکنون با رفتن تو , روز روشن آن سیاه گشته و تر و خشکش حکایت از شب های
بس تاریک دارد... و حزن و اندوه,همواره, ملازم ما است...» بنابراین سیاه پوشی
به دلیل رمز و رازی که در این رنگ نهفته است, به عنوان یک رسم طبیعی و سنت
منطقی نشان حزن و اندوه دارد و پیروان اهل بیت در ایام عزاداری , لباس سیاه
بر تن می کنند. زیرا لباس سیاه نشانه ی عشق و دوستی به ساحت آنان , اعلام
جانبداری از سرور آزادگان در جبهه ستیز حق و باطل و اظهار تیره شدن افاق حیات
معنوی است.
لباس مشکین در عزاداری امامان نور , جسمی تیره ولی جانی روشن دارد. در
ظاهر سیاه است ولی در باطن سفید .
شواهد فراوان تاریخی وادبی , بیانگر این حقیقت است که بسیاری از ملل و
اقوام جهان از دیرباز,در ایام عزا,سیاه می پوشیده اند. به دلیل مجال اندک فقط
به چند مورد اشاره می کنیم:
الف) ایران باستان: شواهد فراوان در متون کهن ایران, سیاه پوشی رانشان ماتم
و اندوه فراوان قلمداد کرده است. و این سیاه پوشی تا هم اکنون در ایران رایج
است.
ب) یونان باستان: در اساطیر یونان باستان آمده است: زمانی که تیتس از قتل
پاتروکلوس به دست هکتور شدیداً اندوهگین شده به نشانه عزا, سیاه ترین
جامه هایش را پوشید.
این نشانه آن است که سابقه سیاه پوشی در یونان به عصر هومر باز می گردد.
ج)اعراب: تاریخ و اشعار, لغت و سیره نشان می دهد اعراب, از مصر و شامات
گرفته تا عراق و حجاز – رنگ سیاه را رنگ عزا شناخته اند.
- زمخشری (ادیب و مفسر قرن ششم) می نویسد: یکی از ادیبان گوید:راهبی
سیاه پوش را دیدم و بدو گفتم: چرا سیاه پوشیده ای ؟ گفت : عرب زمانی که
کسی از آنها می میرد, چه می پوشد؟ گفتم سیاه می پوشد. گفت من هم
در عزای گناهانم سیاه پوشیده ام.
- در عصر پیامبر, پس از پایان جنگ بدر, که هفتاد تن از مشرکان و قریش به
دست مسلمین به خاک هلاکت افتادند. زنان مکه در سوگ کشتگان خویش, جامه
سیاه پوشیدند.
گزارش های مستند بیانگر این حقیقت است که پیامبر اکرم و ائمه اطهار نیز مهر
بر این سنت منطقی و رسم طبیعی گذاشته و خود در مقام عملی در عزای
عزیزان خویش سیاه پوشیده اند.
- به رویت ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه , امام حسن(ع) در سوگ
امیرالمومنین لباس سیاه پوشیدند.
- روایتی از امام باقر(ع):زمانی که امام حسین (ع) به شهادت رسید, زبان بنی
هاشم لباس های تیره و سیاه و جامه های خشن مویین پوشیدند و از سرما و
گرما شکایت نمی کردند. پدرم علی بن حسین به علت اشتغال آنان به مراسم
عزاداری, برای شان غذا درست می کرد.
3- فلسفه سیاه پوشی عباسیان
اند. زمانیکه به قدرت رسیدند دولت خود را دولت آل محمد نامیدند و ادامه خلافت
علی بن ابی طالب قلمداد کردند.
لباس سیاه را در تداوم سیاه پوشی ماتم و اندوه فقدان عزت پیامبر ومصایبی
که بر اهل بیت رفته بود. انتخاب کردند. نه آنکه آنان سیاه پوشی را در ایران و
بلاد اسلامی , پایه گذاری کنند.
زیرا سیاه پوشی در عزای از دست رفتگان, منش طبیعی و رایج بود. خصوصاً
سیاه پوشی در عزای شهیدان اهل بیت.
بنی عباس به بهانه خون خواهی شهیدان مظلوم کربلا, پرچم سیاه و سیاه
پوشی را به عنوان ابراز و اعلام عزای شهیدان اهل بیت برگزیدند و با این ترفند,
دوستان اهل بیت را به دور خود جمع کردند. بنا به گفته های بالا, هیچ اعتراضی
بر سیاه پوشی در عزای اهل بیت و شهدای کربلا وارد نیست و یک کار طبیعی
و معقول است.